NepalWatch

News Portal For Eeverything In Nepal from Nepal

२०८१ मंसिर १६ गते

‘सर्पमा साइबर स्यालले भ्रम छरे, भ्रष्टाचार विरोधी आन्दोलनको नेतृत्व मै गर्छु’

अब गठबन्धनको काम छैन, एमालेसँग पनि एकता हुँदैन

काठमाडौं । नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणले मुलुकको पछिल्लो शासन प्रणाली, शासक र प्रशासकका वास्तविक चरित्र उदाङ्गिएको छ ।

बिचौलियासँग मिलेर नेपालीलाई नक्कली शरणार्थी बनाई अमेरिका पठाउने ठगी धन्दामा उच्च शासक र प्रशासकबीचको कनेक्सनले विश्व मञ्चमा नेपालको प्रतिष्ठामाथि आँच पुग्ने देखिन्छ । यस प्रकरणले मुलुकको शासन सत्ता राजनीतिज्ञको हातमा नभई संगठित गिरोहबाट चलिरहेको पुष्टि हुन्छ ।

राजनीतिक दलहरू सत्ता र शक्ति संघर्षमा लिप्त हुँदा आमनागरिकमा चरम निराशा देखिन्छ । सत्ता स्वार्थकै कारण प्रचण्ड नेतृत्वको सरकार पाँच महिना नपुग्दै धरमराएको छ । सरकार गठन र विघटनको श्रृंखला जारी छ । परम्परागत दलहरूप्रति जनआक्रोस बढ्दै गएको पछिल्लो चुनावी परिणामले देखाउँछ ।

पूर्वप्रधानमन्त्री एवं एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता झलनाथ खनाल भ्रष्टाचारमाथि निर्मम प्रहार गर्नुपर्ने बताउँछन् । नेपालीलाई भुटानी बनाएर अमेरिका लैजाने प्रकरणमा प्रधानमन्त्री नै संलग्न भए पनि छाड्न नहुने उनको मत छ ।

भ्रष्टाचारको पछिल्ला काण्ड, दलहरूबीचको शक्ति संघर्ष, परम्परागत दलहरूमाथि आमनागरिकको वितृष्णालगायत विषयमा खनालसँग नेपालवाचकर्मी गणेश पाण्डेले गरेको सवाल :

नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणले देशको राजनीति तरंगित छ, यसलाई तपाईंले कसरी लिनुभएको छ ?

नेपालीलाई भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका पठाउने ठगी प्रकरण नेपालको इतिहासमै सबैभन्दा लज्जास्पद घटना हो । यो प्रकरणमा उच्च राजनीतिक नेताहरू, कार्यकर्ताहरू, गृहमन्त्रालयसमेत तानिएको छ । यो लहरो तानिँदै जाँदा कहाँसम्म पुग्छ, अझै बाहिर आइसकेको छैन । यसविरूद्ध वर्तमान सरकारले जुन अग्रसरता देखाएको छ, त्यसमा कुनै दायाँबायाँ नगरी, दबाबमा नपरी अगाडि बढ्नु पर्छ । जस्तोसुकै ठूला माछा किन नहुन्, त्यसका विरुद्ध सरकार दृढतापूर्वक उभिनुपर्छ । भ्रष्टाचार नेपालमा खतरनाक प्रवृत्तिको रूपमा विकसित भइसकेको छ । भ्रष्टाचारका अनेक काण्डमध्ये यो एउटा हो । यसबाट जनताहरू आहात छन् । भ्रष्टाचारकै कारण दलहरूप्रति वितृष्णा फैलिरहेको छ । त्यसकारण यस्ता प्रवृत्तिविरूद्ध सरकार, राजनीति दल दृढ भएर जुध्न सक्नुपर्छ । जो–जो यसमा दोषी छन्, तिनीहरूमाथि गम्भीर कारबाही होस् । कारबाहीका नाममा निर्दोष भने नफसून् ।

देश राजनीतिज्ञले चलाइरहेको भन्ने विश्वास थियो । तर यो प्रकरणमा राजनीतिज्ञ र प्रशासकको चरित्र हेर्दा त बिचौलियाले चलाइरहेको जस्तो देखिन्छ नि ?

राजनीति आमजनताप्रतिको समर्पण हो, देशलाई समृद्धितर्फ अगाडि बढाउने भिजन हो । तर भिजनविहीन, दृष्टिकोणविहीन, लोभ, स्वार्थ र लुटपाट गर्ने प्रवृत्तिका नेताहरूको नेतृत्वका कारण यी सबै भएको हो । बिचौलिया त जहाँ पनि छन् । ती बिचौलियाले भूमिका खेल्छन् । त्यस्तालाई राजनीति नेतृत्वले चिनेर हटाउन सकिन्छ । तर उनीहरूकै इच्छा, स्वार्थबमोजिम नेतृत्व चल्ने र त्यो प्रकारका योजनाहरू बनाउने प्रवृत्ति देखापरेको छ । यो अत्यन्तै खतरनाक छ । यसलाई समयै निर्मूल नपारेसम्म मुलुकलाई अगाडि बढाउन गाह्रो हुन्छ ।

वर्तमान सरकारको एक घटक एकीकृत समाजवादी पार्टी पनि हो । यो प्रकरणमा कांग्रेसका प्रभावशाली नेता तिनका श्रीमतीसमेत जोडिएका छन् । यस्तो अवस्थामा घटनाका दोषी सबैलाई सरकारले कारबाही गर्न सक्छ ?

कारबाही गर्ने तागत राख्न सक्नुपर्छ । म एकीकृत समाजवादी, आमजनताको तर्फबाट भन्न चाहन्छु कि नेतृत्व पंक्तिसम्म यो लहरो पुगिरहेको छ, प्रधानमन्त्रीसम्म पुगे पनि कारबाही अगाडि बढाउनुपर्छ । अन्य देशमा राष्ट्रप्रमुख, प्रधानमन्त्री जेलमा छन् । हाम्रो देशमा प्रधानमन्त्रीले अपराध गरे भने उसलाई छुट दिने कुरा आउँदैन । अपराध गरेको छैन भने डराउनु पर्दैन । सरकारले पनि कारबाही गर्न डराउनुपर्ने अवस्था छैन । सरकार ढल्ने भयले प्रधानमन्त्री वा गृहमन्त्री डराउनु हुँदैन । सरकार ढलेको अवस्थामा फेरि अर्को बन्ने भएकाले सत्य, तथ्य पत्ता लगाएर अपराधीलाई जनतासामु परिचित गराउनुपर्छ ।

प्रधानमन्त्रीले पूर्वलडाकुको नाममा लाखौं रकम निकासी गर्ने कार्यविधि बनाएका छन् । तपाईं सत्ता घटकका एक उच्च नेता भएकाले जनताले प्रष्ट बुझ्ने भाषामा भन्दिनुस् कि यसरी राज्यको ढुकुटी दोहन गर्न मिल्छ ?

यसलाई विभिन्न कोणबाट हेरिनुपर्छ । पहिलो त यस्ता विषयमा निर्णय लिँदा पक्ष÷विपक्षबीच आम सहमतिबाट हुनुपर्छ । तर मेरै पार्टी सत्तामा छ । मलाई नै यस विषयमा थाहा छैन । पार्टीभित्र नै छलफल भएको छैन । ‘कोलिसन पार्टनर’बीच पनि राम्रो ढंगले छलफल भएको छैन । यो एउटा डिफेक्टको विषय हो । तर शान्ति प्रक्रियालाई टुंगोमा पुर्याउन हिजो जहाँजहाँ कमजोरी भएको छ, ती व्यक्तिहरूलाई चित्त बुझाएर लैजान राज्यले केही न केही त्याग र योगदान गर्नुपर्ने हुन सक्छ । यद्यपि, सरकारले पार्टीहरूबीच सहमति गरेर अगाडि बढेको भए विवादरहित हुनसक्थ्यो । त्यसो नहुँदा यो विवाद उत्पन्न भएको म देख्छु ।

भ्रष्टचारीलाई कारबाही गर्ने सम्बन्धमा तपाईंले स्पष्ट कुरा राख्नुभएको छ । अडियो प्रकरण देउवा पत्नीसम्म पुगेको छ । यस्तो अवस्थामा सरकारले कारबाही गर्ने आँट गर्न सक्र्ला ?

पहिलो कुरा, अपराध भनेको अपराध नै हो । अपराध कर्ममा लागेका कसैका श्रीमान्, कसैको श्रीमती होलान्, कोही ठूलो नेता होलान्, कोही मन्त्री होलान्, कोही ओहदामा होलान्, कोही नहोलान् । जोसुकै भए पनि अपराध गर्नेलाई कारबाही गर्नुपर्छ । जसरी अहिले बहालवाला सचिव गिरफ्तारमा छन् । बहालवाला सचिव भनेको पनि ब्युरोक्रेसीको माथिल्लो व्यक्ति हुन् नि । त्यसैगरी, त्योभन्दा माथि राजनीतिक धरातलबाट कसैले काम गरिरहेको छ भने सत्यतथ्यका आधारमा कारबाही हुनुपर्छ । त्यसका लागि सरकारले जस्तोसुकै चुनौतीको पनि सामाना गर्नुपर्ने हुन्छ । कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढ्दा कोही सरकार छाडेर हिँड्न सक्छन्, त्यसले केही फरक पार्दैन । सरकार खुट्टा नकमाइ अगाडि बढोस् ।

यो प्रकरणमा मुछिएका पूर्वमन्त्रीसमेत रहेका एमाले सचिव टोपबहादुर रायमाझी अहिले फरार छन् । उनलाई बचाउन पूर्वप्रधानमन्त्री ओलीको दौडधुप निकै बढेको छ । यस्तो दबाबबीच तपाईंले भनेजस्तै सरकारले कारबाही गर्न सक्छ ?

यो कारबाही प्रक्रियामा कोही चुलीमा पुग्लान्, कोही सडकमा पुग्लान् । जहाँ–जहाँ पुग्छन्, यी घटनाक्रमले आफैं निर्माण गर्छ । घटनाबाट डराएर कोही ढाकछोप गर्न खोज्छन्, कोही अपराधीलाई लुकाउन खोज्छन्, कोही दौडधुप गर्लान्, कोही फरार होलान् । यदि गल्ती गरेको छैन भने सबैसामु सार्वजनिक भएर राज्यका निकायलाई सहयोग गर्नुपर्छ । आफू दोषी छैन भने डराउनुपर्ने आवश्यकता नै छैन । अपराध गरेको छ भने जुनसुकै बेला फेला पर्छ । भागेर कहाँ जाने ? यस्ता थुप्रै घटनाक्रम छन्, ती विस्तारै आउँछन् । संयुक्त सरकार भए पनि दोषीलाई कारबाही गर्न डराउन पर्दैन ।

‘हाई प्रोफाइल’ मुछिएका कारण टालटुल गर्न खोजियो भने व्यक्तिगत रूपमा तपाईंको प्रतिक्रिया के हुन्छ ?

जुन प्रकरण अहिले आइरहेको छ र अरू ठूला माछा पनि जालमा पर्न सक्ने सम्भावनाहरु बढिरहेको बेलामा यसलाई ढाकछोप गर्न र बचाउनका लागि कुनै अन्यथा कदम चालियो भने यो देशमा जनआन्दोलनको अर्को आँधी सुरू हुन्छ । म त्यो आन्दोलनको नेतृत्व लिन तयार छु । यस प्रकारका षड्यन्त्र र भ्रष्टाचारलाई ढाकछोप गर्ने कुनै पनि काम भयो भने त्यो सहन हुँदैन । यो कुरा सरकार र सम्पूर्ण राजनीतिक पार्टीका नेताहरूले सुनुन् ।

सरकारलाई दिएको समर्थन नै फिर्ता लिएर सडकमा जानुहुन्छ ?

स्वाभाविक रूपले म त आन्दोलनमा जान्छु, जान्छु । मेरो पार्टी गएन भने पनि म जान्छु ।

त्यो समयमा सडकमा उत्रिनु राम्रो पनि हो । योसँगै तपाईंकै पार्टी अध्यक्ष बालुवाटार प्रकरणमा मुछिनुभएको छ । उहाँले त्यो छानबिनलाई षड्यन्त्र भन्नुहुन्छ । प्रश्न त यहाँ पनि उठ्छ नि होइन ?

देशमा जति पनि ‘काण्ड’ भनेर आइरहेका छन्, यी सबै काण्डहरू साफ गर्नुपर्ने जरुरत छ । कसको कति भूमिका हो या होइन, सम्बन्धित कुरा अगाडि आयो भने सबैले सफाइ दिने मौका पनि पाउँछन् । त्यो सफाइ दिने मौका सबैलाई दिनुपर्छ । घटनाक्रमको बारेमा छानबिन गरेर त्यसलाई सफाचट बनाउने काममा सबै लाग्नुपर्छ । कुनै पनि घटनाक्रमलाई छोप्ने र अन्यथा गर्ने काम कसैले गर्नु हुँदैन ।

तपाईंकै विषयमा प्रश्न उठ्यो भने पनि छानबिन गर्नुपर्छ होइन त ?

मेरोबारेमा कुनै कुरा उठेको छ भने म त कठघरामा उभिन सम्पूर्ण रूपले तयार छु ।

तपाईंको विषयमा कुनै प्रश्न उठेका छन् भन्ने लाग्छ कि लाग्दैन ?

अहिलेसम्म मैले त्यस्तो कुनै काम गरेकै छैन । एकले अर्कालाई बदनाम गर्ने प्रयत्नहरू हुन्छन् । त्यो बदनाम गर्ने प्रयत्नमा मैले विभिन्न समयमा सामना गरेको छु । ती नितान्त षड्यन्त्रपूर्ण अभियान हुन् । जस्तै ‘सर्प काण्ड’ । जुन कुरामा न मेरो लगानी छ न संलग्नता । मैले खालि मधेशमा हुने सर्पको बिगबिगी, विध्वंश र मान्छेहरू अकालमा मर्ने स्थितिबाट जनतालाई जोगाउन केही काम गरौं भन्दा मलाई जोडेर अनावश्यक प्रचार गरियो । यी साइबर स्याल र अपराधीहरू हुन् । यी अपराधीहरू मेरोसामु आएर आँखा हेरेर कुरा गर्न तयार छन् ? यी सबै अरूले खुवाएका तत्त्वहरू मात्रै हुन् । यी कुराको मलाई केही पनि डर छैन । किनभने, मैले यो सिंगो ६० वर्षको जीवनमा आफूलाई ‘निट एण्ड क्लिन’ राखेर राजनीति गर्दै आएको छु । अरू कुरा गर्नु थियो भने म राजनीतिमै लाग्दिनँ थिएँ ।

भुटानी शरणार्थी प्रकरणमा ओलीको दौडधुपलाई तपाईंले कसरी हेर्नुभएको छ ?

ओलीले योबीचमा दुई पटक प्रधानमन्त्रीलाई भेटेको देखिएको छ । यही ‘केस’मा कोही मान्छेलाई बचाउन दौडधुप गरेका हुन् कि वा अन्य कुनै उद्देश्यका लागि ? प्रष्ट भएको छैन । अनुमानका भरमा बोल्न मिल्दैन । प्रमाणित कुरामा मात्र तर्क र विचार दिनुपर्छ ।

पछिल्लो चुनावी परिणाम हेर्दा परम्परागत दल कांग्रेस र कम्युनिस्टमाथि जनतामा धेरै वितृष्णा देखियो । वैकल्पिक भनिएका नयाँ शक्तिप्रति जनलहर देखिएको छ । जनताको चरम निराशालाई विद्रोहमा परिणत हुन नदिन तपाईंहरूको एजेण्डा के के छन् ?

पहिलो त, कांग्रेसको बारेमा केही भन्न जरुरत छैन । ऊसँग कुनै भिजन छैन, न त नीति तथा कार्यक्रम नै छ । त्यसैले कांग्रेसले केही गर्न सक्दैन ।
दोस्रो, एमालेको कुरा हो, नयाँ संविधान जारी भएपछि ०७४ मा पहिलो निर्वाचन भयो । वामपन्थी समूह मिलेर बनेको गठबन्धनले दुई तिहाइ बहुमत पायो । त्यो दुई तिहाइ ल्याएको पार्टीले धेरै ठूलो काम गर्न सक्थ्यो । त्यसले धेरै अवसर पाएको थियो । भूमि सुधार, कृषि क्रान्ति, औद्योगिक क्रान्ति, शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगार ठुल्ठूला परिवर्तन ल्याउन सक्थ्यो । तर त्यसले केही पनि गरेन ।

ओली सरकारले संसदलाई जुन ढंगले विघटन गर्ने काम गर्यो, संसद् विघटन नेपाली राजनीतिमा धेरै ठूलो भूकम्प हो । त्यही भूकम्पको परकप्पले गर्दा अहिले मुख्य दलहरूमाथि जनताको चरम निराशा, आक्रोश, विद्रोह देखिएको छ । यही विद्रोहका कारण अहिले पुराना दलहरू तिरस्कारमा परेका छन् । जनता विकल्प खोज्दैछन् ।

विकल्प राम्रा पाए भन्ने होइन । जसले पुराना पार्टीको विरोध गर्छन्, तीनले पो राम्रो काम गर्छन् कि भनेर जनताले मत दिएको देखिन्छ । अहिलेको उपनिर्वाचनको परिणाम पनि त्यस्तै देखियो । यो एउटा अस्थायी रूपमा देखापरेको प्रवृत्ति हो । यदि दलहरू बेलैमा सच्चिएनन् भने नयाँ–नयाँ पार्टी र विचार आउन सक्छन् ।

भिन्न विचार र दर्शन दिने भनेर एमालेबाट अलग हुनुभयो । ७० वर्ष इतिहास बोकेको दाबी गरेका तपाईंहरूलाई जनताले रुचाएको देखिएन नि ?
तत्कालीन एमाले नेतृत्वमा देखिएको दक्षिणपन्थी अवसरवादको विरोधमा हामीले विद्रोह गरेको हो । विद्रोहपश्चात हामीले क्रान्तिकारी कार्यदिशा, कार्यनीति, सिद्धान्त र कार्यक्रम दिन सक्नुपथ्र्यो । त्यसो नगरी ‘गठबन्धन’का ‘गठबन्धन’ भनेर गठबन्धनका पछि लाग्ने, सम्झौता गर्ने, साँठगाँठ गर्ने काम भयो । कहिले कांग्रेस त कहिले माओवादीलाई भोट हाल्ने भोटर जस्तै भयौं । नेतृत्वले जसरी स्वतन्त्र पहलकदमीबाट निर्णय लिनुपथ्र्यो ती कुरामा ठीक नीति लिन नसक्दा पार्टी अप्ठ्यारोमा परेको छ । यसबारे हामी पार्टीभित्रै बहस गर्दैछौं । पार्टीलाई रूपान्तरण गर्नुपर्ने, सुदृढीकरण र पुनर्गठन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । आम रूपमा पार्टीलाई दक्षिणपन्थी अवसरवादी भड्काउबाट कसरी मुक्त गर्ने र क्रान्तिकारी दिशातर्फ लैजाने भन्नेबारे व्यापक बहस र छलफल हुन्छ । त्यसका लागि चाँडोभन्दा चाँडो पार्टीको महाधिवेशन गर्छौं । महाधिवेशनपछि सिंगो वामपन्थी र लोकतान्त्रिक आन्दोलनलाई एउटा नयाँ दिशातर्फ लिएर जान्छौं ।

हाम्रो बुझाइमा नेतृत्व भनेको महासचिव वा अध्यक्ष भन्ने हुन्छ । महाधिवेशनमा तपाईंले नेतृत्व गर्नेगरी जानुहुन्छ कि हुँदैन ?

हाम्रो पार्टीलाई राजनीतिक, वैचारिक, सैद्धान्तिक, संगठनात्मक सबै हिसाबले पुनर्गठन गर्नुपर्छ । पार्टी पुनर्गठन ज्यादै गम्भीर विषय हो । त्यसका निम्ति आफैंले नेतृत्व लिनुपर्छ भने पनि म तयार छु ।

प्रष्ट रूपमा भनिदिनोस् न तपाईंले नेतृत्व लिने हो कि होइन् ?

त्यसका लागि परिस्थिति अहिले बनिसकेको छैन । यसबारे पछि बोल्छु ।

तत्कालीन एमालेलाई उचाइमा पुर्याउन तपाईंको निकै ठूलो भूमिका थियो । अहिले पनि पार्टी पुनर्गठन गर्न तपाईंको नेतृत्व आवश्यक होला नि त ?

त्यसरी हेर्ने हो भने जम्माजम्मी मसँग ६० वर्षको इतिहास छ । फगत त्यो मात्र होइन । नेकपा (माले) बनाउनुअघि हामीले को–अर्डिकेसन केन्द्र बनायौं । माले बनायौं । मेरो नेतृत्वमा माले ८ वर्ष चल्यो । पार्टीको नीति सिद्धान्त, कार्यदिशा र कार्यक्रम बनाउन मेरो भूमिका छ । एमाले हुँदा ०६५ देखि पाँच वर्ष अध्यक्ष भएँ । विभिन्न कालखण्डमा महासचिव भएँ ।

एमालेसँग विद्रोहदेखि अहिलेसम्म आइपुग्दा हामीले कस्ता–कस्ता नीति लियौं ? कुन ठीक, कुन बेठीक थिए ? त्यसमा गम्भीर समीक्षा गर्न जरुरी छ ।

तपाईंले पार्टीलाई पुनर्गठन गर्ने दाबी गरिरहँदा पुराना अनुभवी नेता तथा कार्यकर्ता एमाले फर्किएका छन् । माओवादीसहित पार्टी एकता र समाजवादी मोर्चा बनाउने भनेर डा. वेदुराम भुसालको नेतृत्वमा वार्ता टोली गठन भएको थियो । अहिले त्यो काम कहाँ पुगेको छ ?

पहिलो कुरा, हाम्रो पार्टी पुनर्गठनको चरणमा छ । प्रथम महाधिवेशन पनि भएको छैन । अहिले यो पार्टी ‘एडप्ट’ पार्टी हो । निमित्त पार्टी हो । हाम्रा विचार, नीति, सिद्धान्त सबै निमित्त हुन् । यस्तो अवस्थामा कुनै पार्टीसँग एकता हुन सक्दैन । बाहिर जुन हल्ला चलिरहेको छ, त्यसको पछाडि कोही पनि लाग्नु जरुरी छैन । हाम्रो पार्टी पहिला आफैंलाई बनाउने पक्षमा छ । राष्ट्रिय महाधिवेशन गरी त्यसले लिने नीति, सिद्धान्त र कार्यदिशाको आधारमा वैचारिक, राजनीतिक, सैद्धान्तिक र कार्यदिशा मिल्नेसँग पार्टी एकता हुन सक्छ । विचार सिद्धान्त नमिल्नेसँग हामी कार्यगत एकता वा समाजवादी मोर्चा बनाएर जान्छौं ।

समाजवादी मोर्चा बनाउने नेतृत्वको दाबी देखाउन मात्र गरिएको हो ? प्रधानमन्त्री र पार्टी अध्यक्षले बोलेका कुरा झुट हुन् ?

पार्टी स्थापना दिवसको भोलिपल्ट एउटा गोष्ठीमा प्रधानमन्त्री र हाम्रो पार्टीका अध्यक्षले एक हप्ताभित्र मोर्चा बन्छ भनेर बोलेका हुन् । त्यहाँ म पनि वक्ता थिएँ । त्यसो भनेको दुई साता बितिसक्यो । तर खोई त मार्चा बनेको ? बोलेर मात्र हुँदैन । जतिसुकै ठूला नेता हुँ भने पनि फङ्फङ्ती बोलेर हुँदैन । त्यसका लागि परिस्थिति बन्नुपर्यो । आत्मगत स्थिति तयार हुनुपर्यो । सम्बन्धित पार्टीबीच राम्रोसँग छलफल हुनुपर्यो । आवश्यक छैन भने जुनसुकै बेलामा गीत गाउने कुरा होइन । गीत गाउँदा वा बजाउँदा पनि कुबेला पर्यो भने त्यसको अर्थ हुँदैन । र मज्जा पनि आउँदैन । घरबाट बिरामी भएर निस्किएको छ, त्यतिबेला सनही बजाइयो भने मज्जा आउँछ र ? बेहुलाबेहुली हुँदा सनही बजाइयो भने मात्र मज्जा आउँछ । त्यसकारण नेताले पनि समय चिन्नुपर्छ । कुन बेला, के बोल्ने भनेर बुझ्न जरुरी छ । यी कुरामा उहाँहरूले आत्मसमीक्षा गर्न जरुरी छ । त्यत्रा कार्यकर्तासामु बोल्नुभयो । उनीहरूले के भन्छन्, जवाफ छ ?

शीर्ष नेताहरूसँग आमनागरिकको भविष्य जोडिएको छ । तथापि नेताहरू हावादारी तरिकाले बोलिरहेका हुन्छन् । किन होला ?

नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा आम रूपमा नेतृत्व पंक्तिमा दक्षिणपन्थी अवसरवाद हाबी भएको छ । यतिबेलाको अवस्थामा नेपाली समाजको प्रमुख अन्तर्विरोध के हो ? अहिले कुन खालको समाजमा हामी आइपुग्यौं ? ०६२÷६३ को परिवर्तन भनेको पुँजीवादी जनवादी क्रान्ति हो । त्यसपछि नेपाली समाज पुँजीवादी भयो । यो समाजमा भएको वर्गीय संरचनामा दलाल पुँजीवाद नै हाम्रो मुख्य अवरोध र निशाना हो । त्यो निशानाको विरूद्धमा सबै शक्तिहरूलाई ऐक्यबद्धता गर्ने कुरा कम्युनिस्ट पार्टीहरूको आजको आवश्यकता हो । तर दलाल पुँजीवादलाई नै प्रतिनिधित्त्व गर्ने शक्तिहरूसँगै अंकमाल गर्न थालेपछि के हुन्छ ? त्यसले त क्रान्ति नभएर यथास्थितिवादतर्फ लैजान्छ । त्यसकारण सपना मात्रै देखेर हुँदैन । सही लाइन अगाडि सार्न सक्नुपर्यो । त्यसले मात्रै वस्तुस्थिति बनाएर जान्छ र साँचो मोर्चा बनाउँछ ।

तपाईंको संकेत कांग्रेससँग सहकार्य गर्नु घातक थियो भन्ने हो ?

राजतन्त्र र प्रतिगमनविरूद्धको समग्र संघर्षमा कांग्रेससँगको एकता आवश्यक थियो । हामीले त्यसै गर्यौं । तर अब यो गठबन्धन आवश्यक छैन । यो नेपाली जनताको इच्छा र आकांक्षा पनि होइन । स्वयं कांग्रेसभित्र पनि गठबन्धन चाहँदैन भन्ने आवाज उठिरहेको छ । वास्तवमा आम जनतामाझ गएर अहिले हामी पार्टी निर्माण गर्नुपर्ने बेला हो । हामी गठबन्धन गरेर हिँड्ने बेला होइन । श्रमिक वर्गका बीचमा गएर उनीहरूलाई जागृत गर्ने, संगठित गर्ने, एकताबद्ध र आन्दोलित गर्ने बेला हो । कम्युनिस्ट पार्टी शोषण र दमनमा पिल्सिएका जनताको पार्टी हो । त्यसकारण उनीहरूको बीचमा गएर मात्रै कम्युनिस्ट पार्टी बन्छ ।

अस्ति भर्खरै माधव नेपालले सुर्खेत पुगेर माओवादीसँग केही हुनेवाला छैन, उसमा दम्भ पलायो र गणना गर्न छाड्यो भन्नुभयो । वास्तवमा माओवादीले तपाईंहरूलाई प्रयोगमात्रै गरेको हो कि मन्त्री बन्न नपाएर यस्तो अभिव्यक्ति आएको ?

माधव नेपालले कहाँ के बोल्नुभएको छ, मलाई थाहा छैन । त्यसबारे म कुनै टीका टिप्पणी गर्न पनि चाहन्न । उहाँले यस्ता कुरा पार्टीको बैठकमा राख्नुहोला । म त्यहीँ छलफल गर्छु । तर मैले भनिसकेँ कि नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा दक्षिणपन्थी भड्काउ छ । त्यो भडकाउले हाम्रो पार्टीलाई पनि राम्रै ढंगले हिलोमा डुबाउन खोजिरहेको छ । त्यसबाट मुक्त हुनु आजको कम्युनिस्ट आन्दोलनको पहिलो आवश्यकता हो । दक्षिणपन्थी अवसरवाद अहिले कम्युनिस्ट आन्दोलनको वैचारिक विकासको सबैभन्दा ठूलो अवरोध हो । यसलाई नपन्छाएसम्म कम्युनिस्ट आन्दोलनले नयाँ गति र उचाइ लिनै सक्दैन ।

यसको मतलब अब कांग्रेससँगको सहकार्य छोडेर एमालेसहितको वृहत् वामपन्थी एकता अहिलेको आवश्यकता भन्न खोज्नुभएको हो ? या एमालेसँग पार्टी एकताको पहल भइरहेको छ ?

सबैभन्दा पहिला हामी मार्क्सवादी हौं । मार्क्सवादी हुनु भनेको द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी हुनु हो । यो भनेको समाजलाई वर्गीय हिसाबले हेर्नु हो । कुन पार्टी कुन वर्गको पार्टी हो ? हरेक पार्टीको एउटा वर्ग हुन्छ । त्यो वर्गलाई उसले प्रतिनिधित्व गरिरहेको हुन्छ । त्यसो हुनाले अहिलेको अवस्थामा नेपाली कांग्रेससँग वर्गीय हिसाबले पनि कार्यगत एकता गर्ने कुनै आवश्यकता छैन । त्यो बनाउन थालियो भने गलत हुन्छ । त्यसकारण कुन पार्टीसँग एकता गर्ने या नगर्ने भन्ने कुरा प्रधान होइन । सबैभन्दा पहिला त हामै पार्टीको आफ्नै कार्यदिशा, नीति, सिद्धान्त बलियो हुनुपर्यो । यो कामलाई प्राथामिकता दिएर अघि बढ्नुपर्छ । कार्यगत एकता गर्नुपर्यो भने स्वाभाविकै हामी मिलेर अघि बढ्ने सम्भावना छ ।

तत्काल एमालेसँगको एकता के हुन्छ ?

यदि नेकपा एमाले आफूभित्र भएको दक्षिणपन्थी भड्काउवादी कार्यदिशालाई सच्याएर क्रान्तिकारी निर्देशिका, नीति, सिद्धान्त लिएर अघि बढ्छ भने एकताको सम्भावना बढ्छ । तर अहिलेकै अवस्थामा एमालेसँगको एकता बिलकुल असम्भव छ ।

अहिलेको सत्ता संघर्षलाई हेर्दा वर्तमान सरकार कतिसम्म टिक्छ या तपाईंहरूले कहिलेसम्म टिकाउन सक्नुहुन्छ ?

पहिलो यो एउटा सामान्य घटनाक्रम हो । अहिलेको पुँजीवादी संसदीय व्यवस्थामा एउटा पार्टीले बहुमत ल्याउँछ र सरकार चलाउँछ । कहिले त्रिशंखु हुन्छ । यस्तो भएपछि अनेकन पार्टीहरूको बीचमा एकपछि अर्का समीकरण बन्ने प्रक्रिया सुरु हुन्छ ।

दोस्रो निर्वाचनपछि संघदेखि प्रदेशका आठै वटा संसदमा त्रिशंखु संसद् छ । बहुमत नभएको अवस्थामा अनेकन समीकरण हुन्छन् । बन्ने र टुट्ने श्रृंखला चलिरहन्छन् । कतिवटा बन्छन् र टुट्छन् भनेर कसैले पनि भन्न सक्दैन । यो सरकार कति दिन टिक्छ भनेर भन्न कोही ज्योतिषी छैन । यो कुरा कुनै ज्योतिष मात्रै नभएर राजनीतिज्ञले पनि भन्न सक्दैन ।

स्वार्थमा टकराव हुनेबित्तिकै कुनै पनि दिन सरकार ढल्न सक्छ । त्यसका लागि यी १२ वटा पार्टी तयार भएर बसे हुन्छ । यदि बुद्धि पुग्छ भने प्रगतिशील नीति, योभन्दा बढी क्रन्तिकारी, आमूल परिवर्तनकारी नीतिहरूको आधारमा राष्ट्रियतालाई बलियो बनाउने कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ । समाजिक, शैक्षिक,आर्थिक परिवर्तन गर्ने, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई बलियो बनाउने कार्यक्रमका आधारमा वामपन्थी एकता बनाउनु पर्छ । यही आधारमा वामपन्थी सरकार बन्यो भने तुलनात्मक रूपमा प्रगति हुन्छ ।

वामपन्थी सरकार बन्ने सम्भावना पनि प्रचुर छ । तथ्यकै कुरा गर्ने हो भने एमालेसँग ७९, माओवादीसँग ३२ र हामीसँग १० सिट छ । जसपाको १३, जनमोर्चाको १, नेमकिपाको १ र प्रभु जीसँग भएको दुई सिट भएमा बहुमत पुछ । संसदमा वामपन्थीहरुको मात्रैै पनि बहुमत पुग्छ । प्रगतिशील सरकार बनाएर जाँदा दिगो रूपमा जान्छ । तर वामपन्थी नेताहरू आपैंm यो चाहँदैनन् ।

यस्तो सम्भावना भएमा केपी शर्मा ओलीलाई फेरि प्रधानमन्त्री बनाएर जाने अवस्था हुन्छ ?

केपी शर्मालाई मात्रै प्रधानमन्त्री बनाउने व्यक्तिगत कुरा गरेर एकता हुँदैन । वामपन्थीहरूबीच एकता हुने हो भने त्यसका निम्ति नीतिगत, कार्यक्रमिक र योजना चाहिन्छ । साथै नेतृत्वको संरचना कस्तो हुन्छ भन्नेबारे पनि सबैलाई मान्य हुने सूची निकालेर अघि बढ्न सकिन्छ । कांग्रेसलाई त मान्न तयार भइएको छ, केपी ओलीलाई मान्न कुन छुवाछुतको कुरा हो र ? त्यसो हुनाले हामीले सही नीति र योजनाका साथ मुलुकलाई अघि बढाउन सक्छौं कि सक्दैनौं, त्यो प्रमुख कुरा हो ।

कांग्रेस र माओवादीबाहेकको सत्ता समीकरण गर्नका लागि एमालेले भित्रभित्रै कसरत गरिरहेको कुरा छ । त्यसको लागि तपाईंहरूलाई पनि एमालेले फकाइरहेको भन्ने कुरा छ नि ?

जुन समीकरण बने पनि यो मुलुकको निम्ति अहिले ठूलो तरक्की केही हुनेवाला छैन । मैले भनिसकेँ, वामपन्थी समीकरण भयो भने केही न केही परिवर्तनका सम्भावना छन् । त्यो भन्दाबाहेकका कुनै पनि समीकरणहरूको जति अभ्यास गरे पनि यो देशमा आज ज्वलन्त रूपमा उठेका कुनै पनि समस्यालाई समाधान गरेर जान्छ भन्ने मलाई लाग्दैन । त्यसले समस्यालाई अझै बढाउने, गिजोल्ने र चर्को बनाउनेजस्ता कामहरू पक्कै गर्छ ।