काठमाडौं । केही समयदेखि विश्व आर्थिक मन्दीको चपेटामा पर्दै आएको बेला आगामी दिनमा विश्वभर नै अर्थतन्त्रको एक तिहाइ मन्दीको चपेटामा पर्न सक्ने अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ) ले चेतावनी दिएको छ ।

आईएमएफकी प्रबन्ध निर्देशक क्रिस्टालिना जर्जिएभाले अमेरिका, युरोपेली युनियन र चीनको आफ्नो अर्थतन्त्र सुस्त हुँदै गएको देख्दा सन् २०२३ गत वर्षभन्दा कठिन हुने बताएकी छिन् ।

यति बेला युक्रेन युद्ध, सबै वस्तुको बढ्दो मूल्य, उच्च ब्याजदर र चीनमा बढ्दो कोभिड संक्रमणका कारण विश्व अर्थतन्त्र दबाबमा छ ।

गत अक्टोबरमा, आईएमएफले सन् २०२३ को लागि विश्व अर्थतन्त्रको वृद्धि दृष्टिकोण प्रस्तुत ग-यो । जर्जिएभाले सीबीएस समाचार कार्यक्रम ‘फेस द नेसन’मा भनिन्, ‘विश्वको एक तिहाइ अर्थतन्त्र मन्दीको चपेटामा पर्न सक्छ भन्ने मलाई लाग्छ । मन्दी नभएको देशमापनि करोडौं मानिसले मन्दी जस्तो महसुस गर्नेछन् ।’

मूल्यवृद्धि र विश्व अर्थतन्त्रमा चीनमा फैलिएको कोभिडको असर

आईएमएफले अक्टोबरमा विश्वव्यापी वृद्धिको प्रक्षेपण घटाएको थियो । युक्रेनमा चलिरहेको युद्ध र उच्च ब्याजदरका कारण यस्तो भएको हो । वास्तवमा बढ्दो मुद्रास्फीति नियन्त्रण गर्न विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले ब्याजदर बढाउन थालेका थिए । त्यसैले यस्तो अवस्था उत्पन्न भएको हो ।

यसैबीच, केही दिनयता चीनमा कोरोना भाइरसको प्रकोप बढ्न थालेको छ । तर चीनले देशमा तीव्र गतिमा फैलिरहेको कोरोना संक्रमणको बाबजुद शून्य–कोविड नीति समाप्त गरी आफ्नो अर्थतन्त्र पुनःखोलेको छ ।

तर जर्जिएभाले विश्वको दोस्रो ठूलो अर्थतन्त्रका लागि २०२३ को सुरुवात कठिन हुने चेतावनी दिएकी छिन् । उनले भनिन्, ‘आगामी केही महिनाचीनकालागि कठिन हुनेछ । यसले चीनमा नकारात्मक असर पर्नेछ । त्यसैले यसको नकारात्मकता पनि यो सम्पूर्ण क्षेत्रमा देखिनेछ । यसले विश्वव्यापी वृद्धिमा पनि नकारात्मक असर पार्नेछ ।

जर्जिभाको टिप्पणी एसियाका लागि मात्र नभई सम्पूर्ण विश्वका लागि चेतावनी हो । गतवर्ष एसियाली अर्थतन्त्रका लागि कठिन रह्यो । विश्वका साथै एशियामा मुद्रास्फीति तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । युक्रेनमाजारी युद्धले यसमा प्रमुख भूमिका खेलेको छ । उच्च ब्याजदरले आम मानिस र व्यवसायी दुवैलाई समस्यामा पारेको छ ।

‘विश्वको कारखाना’ चीनमा उत्पादन गतिविधि सुस्त

गत साताको अन्त्यमा जारी गरिएको तथ्यांकले सन् २०२२ को अन्त्यमाचिनियाँ अर्थतन्त्रमा कमजोरी देखाएको छ । डिसेम्बरमा जारी गरिएको चीनको आधिकारिक पीएमआई (पर्चेजिङ म्यानेजर्स इन्डेक्स) अनुसार लगातार तेस्रो महिना देशमा उत्पादन गतिविधिमा कमी आएको छ।

यो पछिल्लो तीन वर्षयताकै तीव्र गिरावटको दर हो । कोरोना भाइरसको संक्रमणका कारण देशमा उद्योग कारखाना उत्पादन प्रभावित भएको छ ।

चीनको सबैभन्दा ठूलो स्वतन्त्र सम्पत्ति अनुसन्धान फर्म चाइना इन्डेक्स एकेडेमीले डिसेम्बरमा सार्वजनिक गरेको तथ्यांक अनुसार देशका १०० सहरमा घरको मूल्य लगातार छैटौं महिनामा घटेको छ ।

गत शनिबार मात्रै चिनियाँ राष्ट्रपतिले शून्य कोभिड नीति खारेज गरेपछि पहिलो सार्वजनिक वक्तव्य दिएका थिए । उनले चीनलाई संकटबाट निकाल्न जनतालाई थप प्रयास गर्न र एकता कायम गर्न आग्रह गरे । उनले चीन ‘नयाँयुग’माप्रवेश गरिरहेकोले त्यसो गर्न आवश्यक रहेको बताए ।

अमेरिकामा मन्दी आयो भने त्यसको प्रत्यक्ष असर चीनमा पर्नेछ । देशमा चीन, थाइल्याण्ड र भियतनाममा बनाइएका सामानको मागमा कमी आउने छ ।

महँगो ऋणले कति समस्या निम्त्याउला ?

पछिल्लो समय विश्वका केन्द्रीय बैंकहरुले ब्याजदर बढाएका छन् । उच्च ब्याजदरका कारण कर्जा महँगो भएको छ। त्यसैले उद्योगहरूले आफ्नो विस्तारका लागि लगानी घटाउन सक्छन्।

आर्थिक विकासको सम्भावना नहुँदा लगानी कर्ताले अर्थतन्त्रबाट पैसा झिक्न सक्छन् । त्यसकारण, धेरै देशहरूमा, विशेष गरी गरिब देशहरूमा, आवश्यक खाद्यान्न र ऊर्जा आयात गर्न नगदको अभावहुन सक्छ।

यस्तो सुस्तताका कारण कमजोर अर्थतन्त्रको मुद्राको मूल्यबलियो अर्थतन्त्रको मुद्राको तुलनामा घट्छ । यसले उनीहरुको समस्याझनै बढ्न सक्छ ।

ब्याजदर वृद्धिको असर सरकारमापनि पर्छ । विशेषगरी उदयीमान अर्थतन्त्रभएका देशहरूको समस्या बढ्दै गएको छ । बढ्दो ब्याजदरले यी देशहरूलाई समस्या निम्त्याउँछ । किनभने ती देशहरुले उनीहरूको ऋणमा बढी ब्याज तिर्नुपर्छ।

पछिल्ला केही दशकदेखि एसिया–प्रशान्त क्षेत्रका देशहरू चीनमा निर्भर छन्। चीन ती मूलुकरूको प्रमुख व्यापार साझेदार हो । ती देशकरूले संकटका बेला चीनबाट आर्थिक सहयोग पनि पाएका छन् ।

चीनले अहिलेसम्म जसरी कोरोनाको सामना गरेको छ, त्यसले एसियाली देशहरूको अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । यद्यपि, चीनमा शून्यकोविड नीति समाप्त भएपछि, टेस्ला इलेक्ट्रिक कार र एप्पल फोनहरूको बिक्री ट्रयाकमा फर्कन सक्छ।

तर कच्चा तेल र फलाम जस्ता वस्तुको माग बढेपछि तिनको मूल्य बढ्ने र मुद्रास्फीति बढ्न सक्छ। पछिल्लो समय यस्तो संकेत देखिएको छ ।

अब के होला ?

शार्ड क्यापिटलका रणनीतिकार र वैकल्पिक सम्पत्तिका प्रमुख बिल ब्लेन भन्छन्, ‘आईएमएफको चेतावनीमा सचेत हुन राम्रो सल्लाह हो, यो चेतावनीले तपाईलाई अर्को के हुन सक्छ भनेर एक विचार दिन सक्छ।’

ब्लेनले भनेका छन्,‘विश्वभरका श्रम बजारहरूले बलियो देखाएको हुन सक्छ, तर जुनप्रकारका रोजगारीहरू सिर्जना भइरहेका छन्, त्यो धेरै टाढा छ र एकै समयमा हामी मन्दीतर्फ जाँदैछौ ।’

यी अवस्थाका कारण अर्थतन्त्रमा एकपछि अर्को धेरै समस्या आउन सक्छ । कम्तिमा २०२३ को पहिलो आधासम्म, अर्थव्यवस्था निकै संकटपूर्ण अवस्थामा रहने अनुमान गरेको छ । (एजेन्सी)