काठमाडौं । नेपाली सेनाले कमाण्ड संरचनामा प्रवेश गर्ने क्रमसँगै चारवटै कमाण्ड मुख्यालयलाई सञ्चालन गर्न नेतृत्व नियुक्ति प्रक्रिया सुरु गरेको छ । सरकारको स्वीकृति र सेनाको योजनाअनुरुप चारवटा कमाण्ड मुख्यालयलाई सञ्चालन गर्न आवश्यक जनशक्ति र प्रमुखको नियुक्ति प्रक्रिया सुरु गरेको नेपाली सेनाका प्रवक्ता सन्तोषबल्लभ पौडेलले जानकारी दिए । उनका अनुसार कमाण्ड मुख्यालय स्थापना र सञ्चालनका लागि काम अघि बढिसकेको छ । लामो अध्ययन, अनुसन्धान, गहन छलफल र गृहकार्यपछि सङ्गठनलाई कमाण्ड अवधारणामा अघि बढाउन सेना सफल भएको हो । सेनाको कमाण्ड अवधारणालाई सरकारले गत फागुनमा स्वीकृत गरेको थियो । ‘कमाण्ड प्रमुखको जिम्मेवारीसम्बन्धी जङ्गीअड्डाले सम्भावित सूचनासमेत निकालिसकेको छ । कमाण्ड मुख्यालय सञ्चालन गर्ने क्रममा यो पहिलो ठोस कदम हो,’ उनले भने । कमाण्ड अवधारणाको सुरुवात वैशाख पहिलो साताबाटै गरिए पनि आगामी साउनसम्ममा पूर्णरूपमा कार्यान्वयनमा लैजाने योजना रहेको उनले जानकारी दिए । सेनाको चेनअफ कमाण्डलाई छिटो/छरितो तुल्याउन र तीन तहको कमाण्डलाई सु–सङ्गत गर्ने मुख्य उद्देश्यले जङगीअड्डाले कमाण्ड अवधारणा अघि बढाएको हो । यस अवधारणा अघि बढेसँगै हालको पृतनाको संरचना क्रमशः खारेज हुनेछ । उपत्यकासहित मुलुकमा हाल सेनाका आठ पृतना छन् । पृतनाको प्रशासनिक संरचनाको प्रभावकारिता अभिवृद्धि गर्न कमाण्डसम्बन्धी संरचना ल्याइएको हो । कमाण्ड अवधारणाले ‘अप्रेसन, टयाक्टिकल र स्ट्राटेजी’ लाई व्यवस्थित गर्नेछ । कोसी, गण्डकी र कर्णाली नदीका आधारमा उत्तर–दक्षिण भूगोललाई समेटिएका तीन र रणनीतिक महत्व बोकेको उपत्यकालाई बेग्लै उपत्यका कमाण्ड खडा गरिएको छ । पूर्वी कमाण्डमा प्रदेश १, प्रदेश २ र वाग्मती प्रदेशका केही जिल्ला पर्छन् भने उपत्यका कमाण्डमा काठमाडौं, भक्तपुर र ललितपुरलाई समेटिएको छ । पश्चिम कमाण्डमा कर्णाली प्रदेश, सुदूरपश्चिम प्रदेश र लुम्बिनी प्रदेशका केही जिल्ला समेटिनेछन् भने मध्य कमाण्डअन्तर्गत गण्डकी प्रदेश, लुम्बिनी प्रदेश र वाग्मती प्रदेशका केही जिल्ला पर्छन् । सेनामा निकै अघिदेखिको साङ्गठनिक संरचना कस्तो हुनुपर्छ भनी आन्तरिक बहसको विषय बन्दै आएको कमाण्ड अवधारणाका विषय व्यापक छलफलपछि परिमार्जनसहित आएको सैनिक जनसम्पर्क तथा सूचना निर्देशकसमेत रहेका पौडेलले बताए । पूर्वी कमाण्ड हिले वा धनकुटा, उपत्यका कमाण्ड काठमाडौं, मध्य कमाण्ड पोखरा र पश्चिम कमाण्डको सुर्खेतमा मुख्यालय रहने गरी प्रारम्भिक प्रस्ताव गरिएको छ । नेपाली सेनाका हालका १८ वटा बाहिनीमध्ये कुनैमा पाँच वटासम्म बाहिनी रहने अवस्था हुनेछ । उपरथी दर्जाले नेतृत्व गर्ने कमाण्ड अवधारणामा जाँदा सेनामा विशिष्ट श्रेणीको कुनै पनि दरबन्दी थप हुनेछैन । नयाँ आवधारणा अघि बढेसँगै सैनिक मुख्यालयका कतिपय निर्देशनालय र विभागको स्तरोन्नति गरिने बताइएको छ । कमाण्ड संरचनामा प्रवेश गरेसँगै बाहिनी, गण र गुल्मले ट्याक्टिकल, कमाण्डले अप्रेसनल तहको योजना निर्माण, कार्यान्वयन र अनुगमन तथा जङ्गीअड्डाले रणनीति र राज्य तहका विषयमा ध्यान केन्द्रित गर्नेछ । नेपाली सेनासँग भएको स्रोत साधनको सन्तुलित वितरण र व्यवस्थापन हुनेछ । कमाण्डसम्बन्धी अवधारणा अघि बढाउँदा सरकारलाई कुनै आर्थिक भार नपर्ने सेनाले जनाएको छ । यद्यपि, समायोजनका क्रममा हुने पुनःसंरचनामा प्रमुख सेनानी र महासेनानीको दरबन्दी भने केही बढ्न सक्ने अनुमान गरिएको छ । धेरै पहिलेदेखि सैनिक व्यक्तिले बौद्धिकरूपमा छलफल गर्दा आवश्यकता औंल्याएको कमाण्ड अवधारणा सेनाको सङ्गठनलाई युग सुहाउँदो तुल्याउने सन्दर्भमा ऐतिहासिक कदम हुने बताइएको छ । (रासस)