काठमाडाैं । भारतमा आईभीएक अस्पतालहरूको अग्रणी नेटवर्कको रूपमा मान्यता प्राप्त इन्दिरा आईभीएफ अब नेपालमा पनि संचालनमा आएको छ  । शनिबार काठमाडौंमा एक कार्यक्रमका बीच उक्त सेन्टर सञ्चालनमा आएको हो  ।

भारतमा प्रजननसम्बन्धी समस्याका लागि अत्याधुनिक समाधानहरू प्रदान गर्ने संस्थाहरूमध्ये अग्रपंक्तिमा रहेको इन्दिरा आईभीएफ आशावादी अभिभावकहरूको आकांक्षालाई साकार पार्ने समर्पनका साथ नेपालमा प्रवेश गरेको जनाएको छ ।

नेपालमा  केन्द्र स्थापना गर्ने निर्णय यस क्षेत्रका धेरै व्यक्तिहरूलाई सताउने बाँझोपनको सामना गर्ने तत्कालको आवश्यकता बोधबाट उत्पन्न भएको कम्पनीको भनाइ छ । तथ्यांक र प्रमाणहरूले विगत केही वर्षहरूमा नेपालको प्रजनन दरमा लगातार गिरावट आएको सङ्केत गर्छ। सन् २०१३ मा यो दर प्रतिमहिला १७९९ रहेको छ जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा १४८प्रतिशतले कमि हो। बृहत् अध्ययनहरूले बाँझोपनसँग लडिरहेका नेपाली परिवारहरूले सामना गरिरहेका गम्भीर आर्थिक तनावदेखि सामाजिक बहिष्करण, हिंसाका घटना र उचित मृत्युसंस्कार समेत प्राप्त नहुने जटिल चुनौतीहरूलाई उजागर गरेको छ।

नेपालमा स्वास्थ्य सेवाको यात्रा सुरु गर्दै इन्दिरा आईभीएफले यस क्षेत्रलाई बलियो रूपमा जकडेको बाँझोपनका गम्भीर चुनौतीहरूको सामना गर्न दृढ रहेको व्यक्त गरेको छ । एकातिर नेपालमा बाँझोपनको उपचार महङ्गो छ भने अर्कोतिर  नेपाली दम्पतीहरू गुणस्तरीय उपचारको लागि भारत जान बाध्य छन्। यो कठिन यात्राले उनीहरूको आर्थिक बोझ र व्यवधानहरू मात्र बढाउँछ।

‘हामी नेपालका मानिसहरूले बाँझोपनको सामना गर्दा भोने विशेष कठिनाइहरू बुझ्दछौ। एक चिकित्सा अवस्थाको रूपमा बाँझोपनको बारेमा जागरूकताको कमी र मद्दतको लागि सही ठाउँहरू छनौट गर्न वा फेला पार्न गाह्रो हुनु पनि यसका समस्या हुन्।’ इन्दिरा आईभीएफ नेपाल केन्द्रकी  प्रमुख तथा आईभीएफ विशेषज्ञ डा. नेहा हुमागाईले भनिन् ।  उनले भनिन,”मेलमा बाझोपनको  प्रभाव गहिरो हुन्छ। यसको असर गर्भधारण गर्न असक्षमताको स्थिती मात्र नभई त्योभन्दा धेरै टाढासम्म फैलिएको हुन्छ। यस्तो अवस्थामा दम्पतिहरूले ठूलो पीडा अनुभव गर्छन्, बहिष्करण र अक्षमताको महसुस गर्छन्। सन्तानविहीन हुनुको असर पश्चिमी समाजको तुलनामा विकासोन्मुख राष्ट्रहरूमा बढी नै हुने गर्छ।’

नेपालमा स्वास्थ्य सेवाहरू उपलब्ध हुँदाहुँदै पनि ती मुख्यतया सहरी क्षेत्रका निजी अस्पतालहरूमा मात्र सीमित छन्। प्रायः महँगो र उच्च सामाजिक-आर्थिक तहका मानिसहरूका लागि मात्र पहुँचयोग्य साबित हुन्छन्। यसबाहेक बाँझोपनमा विशेषज्ञता हासिल गरेका दक्ष स्वास्थ्यकर्मीको अभावले समस्यालाई  झनै बढाउँछ। सीमित संशाधन भएका ठाउँहरूमा उपचारका विकल्पहरूको बारेमा चेतनाको कमिले बाँझोपनसँग जुधिरहेका व्यक्ति चुनौतीलाई धप बढाउने गर्दछ।

‘हाम्रो स्थायी मिशन भनेको बाँझोपनको बारेमा व्याप्त गलत धारणालाई सम्बोधन गर्नु हो। दम्पतिहरूलाई सही जानकारीको साथ सशक्त बनाउनु र विश्वस्तरीय उपचारका सुलभ विकल्पहरूमा पहुँच सुनिष्चित गर्नु हो,’  डा. नेहा हुमागाईते टिप्पणी गरिन्  ।

नेपालमा बाँझोपन बढ्दो चिन्ताको रूपमा रहेको छ जसलाई तत्काल ध्यानाकर्षणको आवश्यकता छ। पूर्वी नेपालका अध्ययनहरूले बाँझो दम्पतिहरूमध्ये ४६ प्रतिशत  पुरुषहरूले खाडीमा काम गरेको पत्ता लगाएको छ, यसले प्रमुख कारकको रूपमा बसाईस्राइलाई सङ्केत गरेको छ। यद्यपि यसलाई राम्रोसँग बुझ थप अनुसन्धान आवश्यक छ। धेरै आप्रवासी कामदारहरूले सामना गर्ने कठिन जीवन अवस्थाहरु, जस्तै चरम गर्मी, खराब आहार र कठिन जीवन प्रमुख कारणहरुका रूपमा लिएको छ  ।

नेपालमा इन्दिरा आईभीएफको विस्तारले बाँझोपनको पहुँचयोग्य, किफायती र विशेषज्ञ उपचारको अभावलाई पूरा गर्ने लक्ष्य राखेको छ। व्यापक हेरचाह प्रदान गर्न, बाँझोपनसँग सम्बन्धित मनोवैज्ञानिक र भावनात्मक पीडा कम गर्न र अभिभावकत्व तर्फको यात्रामा व्यक्ति र दम्पतिहरूलाई सशक्त बनाउन क्लिनिक प्रतिबद्ध छ, इन्दिरा आईभीएफका संस्थापक तथा अध्यक्ष डा अजय मुर्दियाले टिप्पणी गरे।

२ हजार ४०० भन्दा बढी व्यक्तिहरूको समर्पित टीमको साथ भारतमा १२० भन्दा धेरै केन्द्रहरू सञ्चालन गर्दै आएको इन्दिरा आईभीएफले प्रत्येक वर्ष भारतमा ४० हजार भन्दा बढी प्रभावशाली आईभीएफ प्रक्रियाहरू सञ्चालन गरिसकेको छ । संगठनको यस सफलतालाई प्रविधिमा गरिएको निरन्तरको लगानी, विशेषगरी असिस्टेन्ट रिप्रोडक्टरी टेक्नोलोजी (एआरटी) उपचारको क्षेत्रमा गरिएको लगानीलाई श्रेय दिन सकिने आईभिएफको दाबी छ   ।

‘हामी हाम्रा सेवाहरू भारतभन्दा बाहिर विस्तार गर्न र उन्नत प्रजनन उपचारको लागि विश्वव्यापी पहलमा योगदान गर्न पाउँदा उत्साहित छौं। इन्दिरा आईभीएफ यी परिवर्तनकारी आविष्कारहरू अपनाउनेमा अग्रस्थानमा  प्रतिबद्धता व्यक्तिगत उपचारमा निहित छ भने हाम्रो विश्वास नवीनतम प्रविधिमा छ जसले सफलताको दर मात्र बढाउँदैन, बरू बाँझोपनको सामना गरिरहेका जोडीहरूमा आशाको सञ्चार गर्दछ। हामी यी दम्पतिहरूलाई उनीहरूको अभिभावकत्वको सपना साकार पार्न सम्भावित हरेक अवसर प्रदान गर्ने प्रयास गर्नेछाैँ,’ इन्दिरा आईभीएफका सीईओ सह-संस्थापक डा. क्षितिज मुर्दियाले भने। केन्द्रले काठमाडौंमा इन्दिरा आईभीएफको स्थापनाले महत्त्वपूर्ण प्रभाव पार्ने विश्वास र राखेको छ  ।

इन्दिरा आईभीएफको बारे

इन्दिरा आईभीएफ भारतको सबैभन्दा ठूलो बाँझोपनसम्बन्धी विशेषज्ञ क्लिनिक चेन हो, जसको देशभरिमा १२० भन्दा बढी केन्द्रहरू छन् भने यसमा २,७०० भन्दा बढी उत्साही व्यक्तिहरूको कार्यदल छ। इन्दिरा आईभीएफले वर्षमा लगभग ४०,००० भन्दा बढी आईभीएफ प्रक्रियाहरू संचालन गर्दछ जुन भारतमा सबैभन्दा ठूलो संख्या हो।

एक जिम्मेवार अग्रजको रूपमा इन्दिरा आईभीएफले बाँझोपनको बारेमा व्याप्त भ्रम, कलंक, वर्जना, मिथक र गलत जानकारीहरु हटाउन निरन्तर प्रयास गर्छ। इन्दिरा आईभीएफ प्रजनन उपचारका लागि प्रतिभा विकास र प्रशिक्षण गर्न पनि प्रतिबद्ध छ। सन् २०२३ मा बीपीईए-ईक्यूटीले यस संगठनमा रणनीतिक रूपमा लगानी गरेको छ ।